Từng giới thiệu nhiều tác phẩm điêu khắc đương đại của nghệ sĩ Việt ở nước ngoài, nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng cho hay giới điêu khắc quốc tế đánh giá rất cao và nhận định các tác phẩm ấy hoàn toàn tương xứng với sự phát triển chung của nghệ thuật đương đại thế giới. Thế nhưng, ngay trong nước điêu khắc đương đại vẫn chật vật tìm đất sống.
- 30 họa sĩ, nghệ sĩ điêu khắc Việt Nam và quốc tế tham gia AIF tại Vĩnh Phúc
- Tác phẩm điêu khắc trên gỗ dài nhất thế giới
- Triển lãm nghệ thuật điêu khắc tại Flamingo Đại Lải
Những đậm chất ngầu phát minh sáng tạo
Triển lãm điêu khắc ” TP HCM – TP.HN “ lần thứ 5 vừa kết thúc tại Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh. Đây là triển lãm được tổ chức triển khai hai năm một lần, tạo thời cơ cho nghệ sĩ điêu khắc hai thành phố quy tụ. Do nhà điêu khắc Bùi Hải Sơn và Đào Châu Hải khởi xướng từ năm 2010, triển lãm là sự kiện quan trọng trong đời sống mỹ thuật bởi đẳng cấp và sang trọng nghệ thuật và thẩm mỹ, sự mới lạ, bao quát cũng như sức sống bền chắc của nó .
Nếu như lần 1, số nhà điêu khắc tham gia chỉ vỏn vẹn 9 người với gần 20 tác phẩm thì lần này số nhà điêu khắc đã lên tới 26 người với 58 tác phẩm. Họ là những tên tuổi nổi tiếng như : Trần An, Phạm Tỉnh Thái Bình, Kù Kao Khải, Nguyễn Ngọc Lâm, Nguyễn Kim Liên, Lê Lạng Lương … ( TP. Hà Nội ) ; Lê Lang Biên, Trần Việt Hà, Đỗ Hà Hoài, Trần Việt Hưng, Hoàng Tường Minh, Phan Phương, Trần Mai Hữu Qúy, Bùi Hải Sơn … ( TP Hồ Chí Minh ) .
Lực lượng tham gia triển lãm ngày càng trẻ hóa, đa phần là những tác giả thế hệ 8X. Họ mang đến góc nhìn cải tiến vượt bậc, độc lạ khiến người xem phải trầm trồ. Mỗi người một phong thái, một đậm cá tính nhưng đều khao khát thoát ra khỏi ngôn từ truyền thống cuội nguồn và chủ nghĩa đề tài. Họ tìm kiếm vật liệu mới, thể nghiệm ý niệm đa chiều, vươn tới nghệ thuật và thẩm mỹ thị giác. Chất liệu sắt kẽm kim loại ( đồng, nhôm, sắt, inox … ) áp đảo so với vật liệu truyền thống lịch sử như đá, gỗ, thạch cao … trong những sáng tác .
 |
| Tác phẩm “Phần còn sót lại 3” của Trần An tại triển lãm điêu khắc “Sài Gòn – Hà Nội” lần thứ 5. |
Theo sát hành trình dài của điêu khắc đương đại, nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Quân nhận định và đánh giá : ” Khuynh hướng ưu thích sắt kẽm kim loại có vẻ như hướng vào đời sống đô thị hào nhoáng và máy móc, vào sự hội nhập với điêu khắc quốc tế .
Trong khi Đặng Đức Thành, Vũ Quang hoặc Phan Phương ve vuốt những khối và mặt phẳng duy mỹ, thì Nguyễn Hoài Huyền Vũ trưng ra những nhân vật đô thị như hình tượng lỳ lợm ; Phạm Tỉnh Thái Bình, Kù Kao Khải dí dỏm, khiêu khích ; còn Phạm Đình Tiến, Đỗ Hà Hoài trầm tư, vật vã và tung tẩy. Cái quý nhất, sức sống mạnh của triển lãm lưỡng niên này, là sự phong phú và đa dạng những độc lạ của mỗi cá thể. Không cần mỗi vị mười phân vẹn mười, nhưng không ai giống ai .
Trong tình cảnh hòa trộn ( remix ), làm lại ( remake ), phục dựng ( recover ), tương tự như, tương tự … đã thấy quá quen mắt, tràn ngập trong mỹ thuật, dưới bánh xe toàn thế giới hóa, thì sự độc lạ cá thể, tối thiểu là khi đứng cạnh nhau, lại càng quý và hiếm ” .
Trước đó, năm 2013, triển lãm thuộc dự án Bất Động Sản New Form của nhóm điêu khắc tại TP.HN cũng được giới mỹ thuật quan tâm. Nhà điều tra và nghiên cứu mỹ thuật Nguyễn Anh Tuấn, người tổ chức triển khai và quản lý dự án Bất Động Sản khi đó cho biết, dự án Bất Động Sản tập trung chuyên sâu vào việc thể nghiệm những ý niệm mới trong điêu khắc đương đại, gồm có :
- biến hóa hình thái tác phẩm và tư duy hình khối ;
- coi khoảng trống đặt – để tác phẩm như một thành tố của tác phẩm,
- hướng đến mỗi tác phẩm là một sự tổ chức triển khai khoảng trống ;
- đa dạng hóa và phá bỏ sự chịu ràng buộc về vật tư ;
- thể nghiệm sự tương tác của ánh sáng với tác phẩm,
- coi ánh sáng là một bộ phận cấu thành khối điêu khắc …
- Không ngại lao vào tìm tòi thể nghiệm,
- những nhà điêu khắc ngày càng khẳng định chắc chắn vị thế và sức sống của điêu khắc đương đại còn vốn non trẻ .
Lận đận tìm không gian sống
Ngoài việc thể nghiệm sáng tạo, mục tiêu của dự án New Form còn hướng tới việc tương tác nghệ thuật với công chúng và đưa tác phẩm ứng dụng vào không gian sống thường ngày. Do vậy, kích thước các tác phẩm thường ở cỡ nhỏ và vừa để tiện cho công chúng chiêm ngưỡng, chọn mua và trưng bày trong không gian gia đình. Tuy nhiên, đến nay, dự án này có vẻ trầm lắng.
Với công chúng Nước Ta, điêu khắc đương đại vẫn là một mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ lạ lẫm. Không am hiểu nghệ thuật và thẩm mỹ này, nên để trang trí ngôi nhà, họ thường chuộng đồ bằng tay thủ công mỹ nghệ hơn là điêu khắc độc bản. Với nhà sưu tập, họ chuộng hội họa hơn là điêu khắc, nhất là điêu khắc đương đại của nghệ sĩ trẻ .
Vì không có thị trường nên hiếm nhà điêu khắc sống được với chính đứa con ý thức ” mang nặng đẻ đau “. Nhà điêu khắc Đào Châu Hải cho biết, để mưu sinh và có nguồn kinh phí đầu tư ” chơi ” thẩm mỹ và nghệ thuật, hầu hết những tác giả đều làm nghề tay trái hoặc những việc làm mang tính công suất như làm tượng, phù điêu, đồ mỹ nghệ theo đơn đặt hàng .
Thị trường gần như không có nên so với nghệ sĩ những mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ khác, nghệ sĩ điêu khắc ít bị thị trường chi phối. Nhờ vậy, sáng tác của họ không bị cuốn theo thị hiếu số đông mà tự do tung tẩy để thỏa mãn nhu cầu cái tôi. Họ được làm nghệ thuật và thẩm mỹ thuần túy, nghệ thuật và thẩm mỹ vị nghệ thuật và thẩm mỹ. Đến khi tác phẩm sinh ra, họ không màng chuyện mua và bán mà chỉ ước mong có khoảng trống tọa lạc để ra mắt đến công chúng, phát huy giá trị của tác phẩm trong đời sống. Thế nhưng đó cũng là câu hỏi căng não không kém do dự ” làm thế nào để nghệ sĩ tự do sáng tác những tác phẩm có tính thẩm mỹ và nghệ thuật cao, mang dấu ấn cá thể mà vẫn tìm được thị trường ? ” .
Hầu hết những triển lãm vẫn do nghệ sĩ tự bỏ tiền túi tổ chức triển khai để thỏa mãn nhu cầu đam mê. Theo nhà phê bình Nguyễn Quân, điều đáng tiếc nhất của triển lãm điêu khắc ” TP HCM – TP. Hà Nội ” lần thứ 5 là tác phẩm tự phải số lượng giới hạn ở kích cỡ vừa và nhỏ, trong khi với khá nhiều bố cục tổng quan, nếu có dáng vóc lớn hơn thì ảnh hưởng tác động thẩm mỹ và nghệ thuật cũng sẽ lớn hơn .
 |
| Điêu khắc đương đại vẫn còn xa lạ với công chúng. |
” Dù rằng tác phẩm điêu khắc đương đại luôn tìm cách ứng biến để thích nghi với những khoảng trống khác nhau, thì khoảng trống trong nhà vẫn là sự tù túng so với khá nhiều tác phẩm ở đây. Nếu như có sự hỗ trợ vốn về kinh tế tài chính và khu vực, được cho phép tác phẩm cỡ lớn xâm lấn vào khoảng trống hoạt động và sinh hoạt đô thị ( ví dụ điển hình phố đi bộ Nguyễn Huệ, hoặc đường Trường Sa, Hoàng Sa bên dòng kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè ) thì ta hoàn toàn có thể sẽ vươn tới tầm một triển lãm đạt chuẩn, với hiệu ứng văn hóa truyền thống được nhân lên gấp mấy lần ” – ông hụt hẫng .
Điều những nghệ sĩ trăn trở là sự trái chiều giữa sức phát minh sáng tạo của nghệ sĩ và khoảng trống tọa lạc. Sức phát minh sáng tạo của nghệ sĩ dần tiệm cận với chuẩn quốc tế, bắt kịp xu thế hội nhập thì khoảng trống tọa lạc vẫn lỗi thời và thiếu chuyên nghiệp .
Năm lần tổ chức triển khai nhưng triển lãm “ TP HCM – Thành Phố Hà Nội ” vẫn phải ra mắt tác phẩm trong phòng tranh với phông ánh sáng dành cho tranh. Do đó, tác phẩm cỡ lớn hoặc siêu lớn không có thời cơ tọa lạc. Muốn có chỗ đàng hoàng, to đẹp và chuyên nghiệp thì họ lại vấp phải bài toán kinh phí đầu tư .
Không gian triển lãm đã vậy. Sau triển lãm, việc tìm ” đất sống ” lâu dài hơn cho tác phẩm càng hóc búa hơn. Đa số những tác phẩm sau khi triển lãm đều phải xếp xó hoặc để chỏng chơ ở một nơi nào đó. Ngay cả tác phẩm đoạt giải cao tại trại điêu khắc cũng phải chịu chung số phận, dù được hứa hẹn sẽ có khoảng trống tọa lạc tương thích .
Khi kết thúc Trại điêu khắc quốc tế TP Hồ Chí Minh 2015, nghệ sĩ nào cũng hào hứng vì ban tổ chức cho biết thành phố sẽ bố trí các tượng dọc phố đi bộ Nguyễn Huệ, bến Bạch Đằng, công viên hầm Thủ Thiêm, khu vực đường Hoàng Sa – Trường Sa… để công chúng thưởng lãm. Vậy mà đến nay, vì nhiều lý do, tất cả hứa hẹn vẫn chỉ nằm trên giấy. Còn tác phẩm điêu khắc thì thi nhau chịu trận với nắng mưa tại Công viên Lịch sử – văn hóa dân tộc, quận 9. Nhiều bức bị đổ ngã, hư hại.
Hiện nay ở nước ta, tác phẩm điêu khắc đương đại chỉ hiện hữu ở một vài khoảng trống công cộng như khu vui chơi giải trí công viên, trung tâm vui chơi quảng trường, kho lưu trữ bảo tàng … Tuy nhiên, sự Open của nó vô cùng khan hiếm so với tác phẩm điêu khắc truyền thống cuội nguồn .
Nhà điêu khắc, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Tiên cho rằng, nhiều khu vui chơi giải trí công viên, khu đô thị mới, khu sinh thái xanh bờ sông … của TP Hồ Chí Minh rất cần có sự hiện hữu của những tác phẩm điêu khắc, nhất là tác phẩm điêu khắc đương đại. Thành phố vẫn chưa có tác phẩm điêu khắc nào tiêu biểu vượt trội, gây ấn tượng mạnh với hành khách, xứng tầm tăng trưởng của một đô thị lớn nhất nước .
Trong khi đó, tác phẩm điêu khắc đương đại lại tiệm cận đến đời sống đương thời, phản ánh hơi thở thăng trầm của đời sống xã hội tân tiến, những ước nguyện trong tương lai và những góc nhìn, góc khuất của con người … Tiếng nói thời đại và sự nâng tầm của nó rất tương thích với khoảng trống đô thị văn minh .
xem thêm: thiết kế đồ họa có nên học
Source: https://khoinganhdohoa.com
Category: Ngành tuyển sinh